Praca dyplomowa pt. Ciało Wykluczone składa się z dwóch części – praktycznej, zrealizowanej w Pracowni Malarstwa prof. Marka Sapetty oraz – teoretycznej, napisanej pod kierunkiem dr. Jerzego Niecikowskiego w Międzywydziałowej Katedrze Historii i Teorii Sztuki Zakładu Filozofii /ASP Warszawa/. Praca teoretyczna koncentruje się głównie na ciałach wykluczonych z powodu jakiegoś „defektu” fizycznego lub umysłowego, natomiast cykl malarski odnosi się do bardziej subtelnych aspektów wykluczenia.  

Należy zadać sobie pytanie: Czym jest ciało we współczesnym świecie? Marcel Mauss w latach trzydziestych XX wieku zwrócił uwagę, że środowisko społeczne i kulturowe narzuca sposób posługiwania się ciałami jako narzędziami. Michel Foucault podkreślił samodyscyplinowanie ciał. Ciało wykluczone ma niewątpliwie ograniczone możliwości samodyscyplinowania. Mimowolnie wymyka się wielu „nakazom”. Często doświadcza cielesności jako bólu i dyskomfortu. Współczesna kultura konsumpcyjna wykształciła „osobowość na pokaz” (performing self),  skupioną na sobie, dążącą do prezentowania i sprzedania się”. Obowiązuje maksyma Berkleya – esse est percipi (istnieć, to być postrzeganym). Baudrillard stworzył pojęcie „precesji symulakrów”, podstawienia w miejsce rzeczywistości znaków rzeczywistości. Wygląd zewnętrzny, prima facie, jest naszą pierwszą wiedzą o człowieku, często jednak pozostaje jedyną i wystarczającą. Wizerunek stał się narzędziem „jasnowidzenia” całej prawdy o człowieku. Ciało w społeczeństwie późnej nowoczesności jest „ikoną współczesnego konsumpcjonizmu” i „niczym więcej jak kolejnym produktem podlegającym ocenie i kontroli”. Trwa nieustanny pościg za pięknem, sprawnością i młodością, stwarzania coraz lepszej wersji siebie, napędzając przemysł farmakologiczny, kosmetyczny, medyczny z chirurgią plastyczną na czele. Kształtowanie wizerunku stało się głównym sposobem prezentacji siebie i „sprawowania kontroli” w społeczeństwie. „Wraz z upadkiem religijnych ram, które stworzyły i podtrzymywały egzystencjalne i ontologiczne pewniki znajdujące się poza człowiekiem, wraz z pojawieniem się w kulturze konsumpcyjnej ciała jako nośnika symbolicznych wartości wytworzyła się u ludzi doby nowoczesności skłonność do przywiązywania większej wagi do ciała jako czynnika konstytuującego <<ja>>”. Henrietta L. Moore podkreśla, że „traktowanie ciała jako siebie jest dramatycznym przykładem rozpadu formy tożsamości i jej przekształcenia się w formę ciała”.  

Ciało wykluczone jest obecnością non grata,  niechcianą, niewygodną, niekiedy zapomnianą. Ukrywanie jej tworzy niepełny i zafałszowany obraz świata, z drugiej zaś strony mówi dużo o normach i relacjach społecznych. 

Malarski cykl Ciało Wykluczone, szczególnie dużo miejsca poświęca dzieciom, ciałom wyłączonym z dyskursu, będącym pod opieką rodziców. Stanowi to bezpośrednie odniesienie do „opiekuńczej” roli państwa i władzy, która często narzuca swoje normy, przepisy w sposób opresyjny /np. tryptyk: We know what is the best for you/. Pojawia się również kontekst wewnętrzny, osobowościowy wykluczenia, „samowykluczenie”, związany z dezintegracją, barkiem samoakceptacji i miłości do samego/samej siebie, niekiedy prowadzi autodestrukcji i wynaturzeń /Ecce Homo/. Innym aspektem wykluczenia jest zderzenie świata dziecięcego ze światem dorosłego, co w przypadku przekroczenia granicy może przyjąć ekstremalną formę nadużyć ze strony silniejszego, który tym samym staje się oprawcą /Play with me again/.  Agresja będąca wykluczeniem słabszego może być obecna na płaszczyźnie psychicznej, fizycznej /tryptyk: Bez tytułu/ lub materialnej /Numery/. Silniejszy, to często ten, który posiada broń /tryptyk: Bez tytułu; Synu nie!../   

[1] M. Mauss jako pierwszy zwrócił uwagę na kulturowe uwarunkowanie ciała. Por. M. Mauss, Sposoby posługiwania się ciałem, przeł. M. Król, [w:] M. Mauss, Socjologia i Antropologia, Warszawa 1973, s. 543; wg Antropologia ciała, oprac. A. Chałupnik, J. Jaworska, J. Kowalska-Leder, I. Kurz, M. Szpakowska, Warszawa 2008, s. 6.

[2] M. Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, przeł. T. Komendant, Warszawa 1993, s. 162.

[3] M. Featherstone, The Body in Consumer Culture, [w:] M. Featherstone, M. Hepworth, B.S. Turner (red.), The Body. Social Process and Cultural Theory. London – Thousand Oaks – New Delhi: Sage Publications; cyt. za H. Jakubowska, Socjologia ciała, Poznań 2009, s. 37.

[4] Cyt. za H. Jakubowska, Socjologia ciała, Poznań 2009, s. 37.

[5] J. Baudrillard, Precesja symulakrów, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, Kraków 1996, s. 177.

[6]J. O’Neil, Five Bodies. Re-figuring Relationships, London – Thousand Oaks – New Delhi 2004, s. 7, za H. Jakubowska, Socjologia…, op. cit., s. 176.

[7] W. Seymour, Remaking the Body: Rehabilitation and Change, London 1998, wg C. Barnes, G. Mercer, Niepełnosprawność, przeł. P. Morawski, Warszawa 2008, s. 102.

[8] W. A. Erwing, Ciało. Antologia fotografii ludzkiego ciała, tłum. W. Nowakowski, Warszawa 1998, s. 332; cyt. za H. Jakubowska, Socjologia…, op. cit., s. 42.

[9] R. C. Crawford, Helthism and the medicalisation of everyday life. “International Journal of Health Services” [1980] 10 (3), s. 365-388, wg Niepełnosprawność, op. cit. s. 102.

[10] Cyt. C. Schilling, The Body and the Social Theory, London 1993, wg Niepełnosprawność, op. cit. s. 103.

[11] H. L. Moore, Co się stało kobietom i mężczyznom? Płeć kulturowa i inne kresy w antropologii, [w:] M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje. Warszawa 2004, s. 413, za: H. Jakubowska, Socjologia…, op. cit., s. 155.